پادکست ردیف و معرفی دستگاه‌ها

با توجه به آنچه که در قسمت قبلی پادکست ها اشاره شد، با مفهوم دستگاه و ردیف به طور کلی آشنا شدیم. حالا قصد داریم مفهوم ردیف را بیشتر بررسی کنیم. خیلی ساده بگویم که ردیف، گروه یا مجموعه‌ایست از مثال‌های ملودیک. اما چرا مثال؟!؛ به خاطر اینکه شما می‌توانید وقتی آن را یاد گرفتید ضمن رعایت یک سری موازین مربوط به انتخاب شعر و تلفیق شعر و موسیقی آن را بر روی ابیات دیگر هم قرار داده در آوازتان به کار ببرید. به هر روی ساختار ملودیک همان چیزیست که در همه جا یکسان است. در مورد درآمد و فرود الزام هست که صحبتی داشته باشم چون که در قسمت قبلی هم به این مورد اشاره شد. ردیف یعنی همان گوشه‌هایی که منظم و به ترتیب پشت سر یکدیگر از درآمد تا اوج و فرود چیده شده‌اند. اما این عناوین درآمد و فرود یک مفهوم خیلی مهم است که بهتر است ابتدا آنها را مرور کنیم.
1- درآمد: به قطعه ای که با آن وارد یک دستگاه می شویم و به اصطلاح با آن دستگاهی را شروع می‌کنیم درآمد می‌گویند.
2- فرود: عاملیست برای ارتباط گوشه‌های مختلف به درآمد همان دستگاهی که آغاز کرده‌ایم. در بعضی از موارد گوشه‌ها دارای فرود نیستند و به جای برگشت به گوشه‌ی بعدی می‌روند. واضح‌تر بگویم که ما با هر گوشه‌ای که شروع به آواز خواندن یا نوازندگی کنیم در انتها غالبا به درآمد آن بازگشت خواهیم داشت و اگر چنین نشد قطعا به گوشه‌ی بعدی وارد می‌شویم و در آنجا قطعا فرود خواهیم داشت تا ماهیت دستگاه یا همان مقام مادر حفظ شود و ما ناخواسته از دستگاهی به دستگاهی دیگر وارد نشویم. هرچند که این مُدگردانی خودش یک هنر بی‌بدیل در موسیقی ایرانیست به شرط آنکه آگاهانه انجام شود.
بنابراین دستگاه را می‌توان به صورت یک چرخه تصور کرد که از یک مقام شروع و به همان مقام ختم می‌شود و در مسیر خود از مقام‌های متعددی عبور می کند. در موسیقی ایرانی هفت دستگاه داریم: شور-نوا-سه‌گاه-چهار‌گاه-همایون-ماهور و راست‌پنجگاه که برخی از این دستگاه‌ها مشتقاتی دارند که در جلسه بعد (پادکست بعدی) در اینباره گفتگو خواهیم کرد.